Twee mannen komen binnen in een Amsterdams café. Beidem zijn ze gewapend met een talenknobbel waarin vier talen zijn opgeslagen. De kans bestaat dat zij elkaar goed kunnen begrijpen maar in werkelijkheid valt dat erg tegen. De één is nederlander en hij spreekt Nederlands, Engels, Duits en Frans. De ander is Roemeen en hij spreekt Roemeens, Russisch, Hongaars en Pools. Er zijn maar liefst acht talen in het geding en toch delen de beide mannen geen woord met elkaar. Het is een historisch verhaal uitmijn directe omgeving.
Het Nederderlandse woord “verstaan” is een gecompliceerd begrip. Het betekent dat twee of meer mensen elkaars woorden kunnen horen. Als er teveel herrie omheen is, zeggen we tegen elkaar “ik versta er niets van”. In de tweede plaats betekent “verstaan” dat we de taal van een ander kennen. “Ik versta Russisch” betekent dat we weten wat een Rus in zijn eigen taal zegt. Heel dicht daar tegenaan ligt de betekenis van “begrijpen”: een goed verstaander heeft maar een half woord nodig. En misschien is dat ook echt zo.
Wie een vreemde taal wil verstaan, moet iets van de grammatica weten. De grote bottleneck daarbij zijn meestal de werkwoorden, althans als het om een Indogermaanse taal gaat zoals Nederlands, Russisch of Spaans. Minstens zo belangrijk is een woordenschat, hoewel die vooral belangrijk is om een taal ook te kunnen spreken. En dan is er nog de onuitgesproken lucht, de spaties, daar waar de ander niets zegt. Wie probeert een vreemde taal te evrstaan, moet ook vooral door hebben waar de scheiding tussen de woorden van de ander ligt. Daarvoor is bijvooerbeeld het taalritme heel belangrijk. Men zegt wel eens dat Fransen zo snel spreken. Dat is kletskoek. Ze spreken net zo snel als wij maar wie slecht Frans kent, begrijpt de spaties niet en weet dus ook niet welke woorden er worden gebruikt.
Dat gebrek aan begripvaardigheid kan zich ook binnen één en dezelfde taal voordoen en daarvoor is het niet eens nodig om een dialect te spreken. Er is ook sprake van als twee of meer mensen met of tege elkaar spreken vauit een heel verschillende achtergrond. Ja zeker, we horen de woorden wel maar we verstaan ze niet. Dat nu is wat er om de haverklap gebeurt bij de communicatie tussen overheid en burger. De lettergrepen dringen in de slakkenhuis van ons gehoororgaan door maar de samenhang en achtergrond ontgaan ons. We richten ons uitsluitend op de concrete geluidsgolven die taal voortbrengt, maar we luisteren niet tussen de woorden door. En dat is net zo belangrijk als “tussen de regels door lezen”.
Karakteristiek daarvoor is de overheid die voortdurend allerlei boodschappen “naar de burgers toe communiceert”. Daaruit komt de verwarring van geesten naar voren. Je kunt niet iets “naar iemand toe communiceren”. Communiceren houdt, zoals het woorddeel “com” al aangeeft een gemeenschappelijke en wederzijdese activiteit in. Je doet het samen. Communicatie is een samenspel. In dat opzicht onderscheidt het zich van informatie of voorlichting. Communicatie is een vorm van neuken waabij het ideale ritme gevonden moet worden om een vruchtbaar resultaat af te leveren. Ik kies dit voorbeeld maar even omdat het in onze tijd erin gaat als koek.
Een commune is een samenlevingsvorm die in de zeventiger jaren nog opgeld deed maar nu uit den boze is, onder meer vanwege de vrije seks die erbij hoorde. Toch is dat gekwant ook seks is, als het goed is, iets dat je “samen” doet. In onze geïndividualiseerde samenleving zijn we daarin slecht geworden: samen doen. Burgers en overheid vormen zich van te voren een beeld van de toekomst en dat brengen ze aan elkaar over. vervolgens beweren ze dat er is gecommuniceerd. Dat is niet zo, ze hebben iets tegen elkaar gezegd. Dat mondt uit in schelden waarin beide partijen elkaar ervan beschuldigen niet te hebben geluisterd. beide hebben gelijk. Beide hebben niet geluisterd en niets verstaan. Ze hebben vreemde talen tegen elkaar gesproken en het maakt niet uit of dat er twee, drie of vier waren. Het leidt tot niets zolang er geen gemeenschappelijke taal bij is.
Tot sterkte,
Kaj Elhorst
Service
www.rtl.nl/(/financien/rtlz/nieuws/)/components/financien/rtlz/redactie/column/12-column_heertje.xml
www.intermediair.nl/artikel.jsp?id=89259
www.hvdgm.nl/ufc/file2/hgm_internet_sites/euveyv/f1962d83f469ce3a68936db26f147278/pu/Horen_e…
www.pggm-innovatie.typepad.com/pggm_innovatie/2007/08/de-belangrijkst.html
www.relatie-problemen.nl/communicatie.html
www.verkopersonline.nl/vko-crm/vaardigheden/925/hoe_goed_luistert_u.html
www.nrcboeken.nl/recensie/het-is-goed-luisteren-naar-afwezige-muzieknoten
Politiek 