Nou, dat was lachen zeg! Terwijl ministers en kamerleden zich de stem schor staan te roepen over Gregorius Uitschot en zijn ellende, groepen de bezoekers bij mij samen om mijn commentaar op Gregorius te lezen. Heel goed! Zou ik ook veel kamerleden als bezoeker hebben gehad? Dat zou goed zijn geweest want dan hadden ze kunnen lezen dat ze zich wat minder met de waan van de dag zouden moeten bezighouden. Maar goed…
Die Rutte toch! Die heeft in het debat behoorlijk wat schaamlappen laten zakken. Kijk, ik zal het uitleggen, Mark my words!
In mijn woonkamer hangt een drietal uit leer gesneden wajangpoppen. Mijn grootvader heeft ze in de dertiger jaren van de vorige eeuw uit (toen nog) Indië meegenomen tegelijkertijd met een hutkoffer chinees proselein en een hele volksstam aan krissen. Het karakteristieke van het wajangspel is dat het wordt opgevoerd achter een min of meer doorzichtig doek. Het publiek ziet alleen de schaduw van de poppen en dat brengt vele voordelen met zich mee. De schaduwen van die poppen kunnen veel interessantere dingen doen dan de poppen zelf. Ze kunnen bijvoorbeeld op een geloofwaardige manier in elkaar opgaan. Dat zou je met die poppen zelf nooit lukken. Het doek is dus een middel ter verfraaiing.
Aan de andere kant zijn de poppen op een prachtige manier bewerkt. Ze zijn heel kunstig uitgesneden en voorzien van de fraaiste kleuren. Vroeger, toen ik nog kleiner was dan nu, vroeg ik me dan ook af waarom het publiek de echte poppen niet te zien kreeg tijdens het spel of…waarom je die poppen zo mooi zou bewerken als het publiek toch alleen maar de schaduwen te zien zou krijgen. Dat was toch nergens goed voor? Het antwoord zat hem in het woord respect, respect van de poppenmaker voor zijn eigen vaardigheden en voor de figuren die hij met zijn poppen uitbeeldde.
Wat leren wij nu van het wajangspel, mijne dames en heren? Wij leren daarvan dat de schaduw van een gebruiksvoorwerp soms interessanter is dan het voorwerp zelf en…dat respect een eigenstandige functie heeft, los van het doel of van onze doelstellingen. Welnu…
Daarvan heeft onze vriend Rutte niet zoveel begrepen en dat geldt ook voor de rest van de oppositie. Naar hartenlust wordt er gesmeten met kretologieën als “zelfcensuur” en “bedreiging van het recht op vrije meningsuiting” waar het gaat om het werk van de heer Uitschot. Nog afgezien van het feit dat het recht op vrijheid van meningsuiting niet is bedoeld voor de onderlinge verhoudingen van burgers maar uitsluitend voor de relatie burger-overheid, is dat niet anders dan een doos vol schaamlappen.
Wat Rutte met “zelfcensuur” aanduidt, heet in normaal Nederlands “respect voor de ander”. Columnisten en cartoonisten die niet direct, lomp en agressief grappen maken, spelen een veel fraaier spel dan Uitschot. Zij maken van hun werk een kunst, soms wat indirecter maar daardoor zeker fraaier en geloofwaardiger dan de botte herrie van Gregorius. Overdrachtelijk gezegd: het gaat niet om zelfcensuur, uit angst of beduchtheid, maar om de schoonheid van het wajangspel. De kunst der schaduwen is fraaier dan de poppenkast en zelfs het uiterlijk van de poppen zelf is mooier, al blijft dat enigszins bedekt.
Die schoonheid, die voor het publiek verborgen blijft ten behoeve van een nog mooier resultaat, komt voort uit respect. Respect is de basis voor de relatie van burgers onderling. Dat weet ook Mark Rutte maar…hij probeert de overjarige puber Geert Wilders rechts in te halen ten behoeve van zijn eigen electoraal gewin. Ja, voor dat doel parkeert hij zelfs het begrip “normen en waarden” bij het schroot. Dat belooft nog wat voor het moment dat hij misschien Minister van Onderwijs wordt!
Hij zit daarmee zowel politiek als maatschappelijk op het verkeerde spoor en dat zal Wilders en Verdonk aan extra stemmen helpen. Ja, dat krijg je ervan als je je schaamlappen laat vallen zodat je ondermaatse bedoeling zichtbaar wordt. Het poppetje achter het doek is niet zo fraai. Tja, een schaamlap is geen doek voor een wajangvoorstelling. Kijk, Mark, je kunt nog heel wat leren van die wajangpoppenspelers! Ik ben alleen zo bang dat jij het poppetje meer koestert dan zijn schaduw.
Tot sterkte,
Kaj Elhorst
Service
www.aanbodpagina.nl/662486_wajangpoppen.asp
www.beleven.org/verhalen/info/de_legende_van_de_lawu
www.jaeggi.nl/weblog/archief/2004/12/schaamlappen.html
www.crapforum.nl/archive/index.php/t-4543.html
www.blog.seniorennet.be/schaduw
www.lionheart.blog.rendez-vous.be/13869/Schaduw
Politiek 